Rekeninghouden met elkaars belang helpt
Twee zaken waarin de werkgever dezelfde belangen heeft om de arbeidsvoorwaarden eenzijdig aan te passen.
Regelmatig wordt de vraag aan de rechter voorgelegd of de werkgever de arbeidsvoorwaarden eenzijdig mag wijzigen. Bij het beantwoorden van deze vraag gaat het altijd om een belangenafweging tussen het belang van de werkgever om de arbeidsvoorwaarde te wijzigen en het belang van de werknemer bij het behoud van de arbeidsvoorwaarde. De werkgever kan een eenzijdig wijzigingsbeding overeenkomen met de werknemer. Een overeengekomen eenzijdig wijzigingsbeding maakt het voor de werkgever mogelijk in de toekomst de arbeidsovereenkomst van de werknemer te wijzigen zonder dat de werknemer hiervoor toestemming moet verlenen. Maar ook dan vindt er een belangenafweging plaats.
Hieronder ga ik in op twee bijna identieke zaken die speelden bij dezelfde rechtbank. De werkgever wijzigt eenzijdig de pensioenregeling, van middelloonregeling naar beschikbare premieregeling. De rechter komt in het ene geval tot een ander oordeel dan in het andere geval. Op basis waarvan? Dat lees je hieronder.
De overeenkomsten in beide zaken
Het belang van de werkgever:
- Dat de werkgever de pensioenregeling wijzigt van een middelloonregeling naar een beschikbare premieregeling. Het pensioenreglement bevat een eenzijdig wijzigingsbeding.
- Dat de rechter begrip heeft voor de belangen van de werkgever de pensioenregeling te wijzigen. Er waren financiële en organisatorische belangen van de werkgever om de pensioenregeling te wijzigen.
- Dat het nieuwe pensioenstelsel eraan komt en op basis hiervan is het verzekeren van een middelloonpensioenregeling vanaf 31 december 2026 niet meer mogelijk. De kantonrechter gaat ervan uit dat de pensioenverzekeraars tot 1 januari 2027 een middelloonregeling kunnen aanbieden. Het handhaven van een middelloonregeling tot die tijd betekent een kostenstijging van 90%.
- Dat binnen de bedrijven verschillende pensioenregelingen zijn als gevolg van overnames. Het belang van de werkgevers is dat alle werknemers binnen het bedrijf dezelfde pensioenregeling hebben.
Het belang van de werknemer:
- Dat het belang van de werknemers bij het behoud van de pensioenregeling de zekerheid van de middelloonregeling ten opzichte van de onzekerheid van de beschikbare premieregeling is.
Nadat de werkgevers de middelloonregeling hebben omgezet in een beschikbare premieregeling, vorderen in beide zaken de werknemers dat de werkgevers de middelloonpensioenregeling voortzetten.
De belangenafweging
De vraag die de kantonrechter moet beantwoorden is of “de werkgever een zodanig zwaarwichtig belang heeft bij wijziging van de pensioenregeling dat het belang van de werknemers dat door de wijziging zou worden geschaad daarvoor naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid moet wijken?”.
- Ja, zei de kantonrechter in de zaak die in december 2022 werd voorgelegd. (Rechtbank Rotterdam 9 december 2022, ECLI:NL:RBROT:2022:10864). De werkgever compenseert de werknemers die door de wijziging worden benadeeld. Bij de berekening van het nadeel is uitgegaan van tegenvallende economische ontwikkelingen (het zogenaamde ‘slecht weer’ scenario). Bovendien heeft de ondernemingsraad ingestemd met de wijziging van de pensioenregeling. Ook de compensatieregeling is de werkgever overeengekomen met de ondernemingsraad.
- Nee, zei de kantonrechter in de zaak die in januari 2023 werd voorgelegd (Rechtbank Rotterdam 13 januari 2023, ECLI:NL:RBROT:2023:175). De werkgever had bij de wijziging rekening moeten houden met de situatie van de werknemers die dicht tegen de pensioengerechtigde leeftijd zitten. Als de werknemer er door de beschikbare premieregeling niet of nauwelijks op achteruit zou gaan, dan zou de werkgever de betreffende wijziging mogen doorvoeren. In dat geval weegt het belang van de werknemer niet op tegen de belangen van de werkgever. Echter, dit is niet komen vast te staan. Wat wel vaststaat is dat bij de middelloonregeling sprake is van een gegarandeerde pensioenuitkering, terwijl bij de beschikbare premieregeling onzekerheid is ten aanzien van de hoogte van de pensioenuitkering vanaf de pensioendatum. De werknemer is op geen enkele wijze gecompenseerd voor de onzekerheid en risico’s die deze wijziging meebrengt.
Conclusie
De belangen van de werkgevers zijn in beide zaken identiek. Ook de belangen van de werknemers zijn in beide zaken identiek. Waarom oordeelt de rechter niet in beide zaken identiek? Omdat er een duidelijk verschil is in hoe de werkgevers omgaan met de belangen van de betreffende werknemers. De mate waarin de werkgever rekening houdt met de belangen van de werknemers beïnvloedt de belangenafweging door de kantonrechter en het daaruit voortvloeiende oordeel. In de zaak waar de werkgever voldoende rekening houdt met de belangen van de werknemer weegt de rechter de zwaarwichtige belangen van de werkgever zwaarder dan het belang van de werknemer.