ZZP'er: omarmen of een doorn in het oog?
De term ZZP'er is niet meer weg te denken uit de huidige arbeidsmarkt. De term levert op de arbeidsmarkt vaak een bittere nasmaak op -met name binnen de zorg- maar inmiddels ook binnen andere sectoren.
Werknemers treden uit dienst en laten zich vervolgens inhuren tegen hogere tarieven, dragen niet bij aan het sociaalzekerheidsstelsel, betalen geen pensioenpremie en zijn minder betrokken bij de organisatie.
Steeds meer werkenden zijn zelfstandigen zonder personeel. In 2021 waren er 1,1 miljoen mensen met een hoofdbaan als ZZP'er. In 2013 waren dit er nog 890.000. Waarom worden werknemers zelfstandigen en wat doen branches, werkgevers en de overheid er aan om werknemers in dienst te houden?
De voordelen van werken als zelfstandige
Waarom zelfstandig ondernemers zonder personeel als zelfstandige aan de slag zijn gegaan is in 2019 voor het laatst gepeild in de Zelfstandigen Enquête Arbeid van het CBS en TNO. Redenen die het vaakst worden genoemd zijn: ‘ik zocht een nieuwe uitdaging’, ‘ik wilde zelf bepalen hoeveel en wanneer ik werk’, ‘ik wilde niet (meer) voor een baas werken’ en ‘ik heb altijd al als zelfstandige willen werken’. Dit is bijvoorbeeld herkenbaar binnen de zorg, waar werknemers regie willen hebben over hun eigen rooster.
Sectoren binnen de WENB
Binnen onze eigen sectoren lijkt er van wildgroei van ZZP'ers geen sprake te zijn. Na navraag bij diverse bedrijven blijkt dat er beperkt gebruik wordt gemaakt van ZZP'ers en bij andere bedrijven worden eigen werknemers die vervolgens als ZZP'er gaan werken niet ingehuurd. Er zijn signalen binnengekomen dat enkele bedrijven zich ook zorgen maken over de groei van ZZP'ers binnen de techniek en met name rondom het opleidingsvraagstuk: waarom opleiden en ontwikkelen als ze vervolgens vertrekken om als zelfstandige aan de gang te gaan?
Werknemers behouden
Voor specifieke, specialistische werkzaamheden van tijdelijke aard, kun je de kennis van een ZZP'er inhuren. Werkzaamheden die het hart van de organisatie betreffen, zoals een verpleegkundige in een ziekenhuis, een serveerster in een restaurant of een monteur bij een energiebedrijf dienen naar mijn mening door het eigen personeel uitgevoerd te worden en niet door een ZZP'er. Werkgevers dienen het werk zo te organiseren dat de desbetreffende persoon werknemer wil zijn en geen ZZP'er. Het is belangrijk dat de werknemer hart heeft voor de zaak en graag onderdeel wil zijn van het team. Daarnaast dient een werkgever voldoende te investeren in de werknemers. Dit niet alleen op financieel gebied, maar ook de secundaire arbeidsvoorwaarden: een werkbaar rooster in overleg met werknemer, opleidings- en ontwikkelingsmogelijkheden, betrokkenheid, inspireren en waarderen.
Solidariteit
Verder is het erg belangrijk dat er een gelijk speelveld wordt gecreëerd voor de werknemer en de ZZP'er. Dit gelijke speelveld is er gewoonweg niet. Vanuit de solidariteitsgedachte is het belangrijk dat bepaalde zaken worden geregeld voor alle werkenden en dan doel ik met name op de bijdrage aan het sociaal zekerheidstelsel en het ‘potje’ pensioen. De collectiviteit kan in het geding komen als steeds minder werkenden bijdragen aan deze potten. Dit kan weer leiden tot ‘nieuwe armoede’ waar waarschijnlijk de maatschappij voor moet opdraaien.
Overheidsbeleid
In de hoofdlijnenbrief arbeidsmarkt besteedt de minister hier gelukkig uitgebreid aandacht aan. In de brief wordt aangegeven dat er naast de positieve kanten van het zelfstandig ondernemerschap, de laatste jaren steeds duidelijker is geworden dat er ook negatieve aspecten en effecten van het werken als zelfstandige en de groei van deze groep werkenden op de maatschappij zijn. Er worden diverse maatregelen genomen om oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden tegen te gaan, zoals een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen.
Ook heeft de minister van SZW een onderzoek uitgezet of en hoe bestaande mogelijkheden van een pensioenverplichtstelling of automatische deelname voor zelfstandigen kunnen worden gerealiseerd. Hier ben ik zeker een voorstander, zodat ook de ZZP'er een aanvullend pensioen zal gaan opbouwen en er bewustwording wordt gecreëerd. Laten we nu hopen dat het ook daadwerkelijk mogelijk is om het verplicht te kunnen stellen. Dit zal veel rust geven op de Nederlandse arbeidsmarkt en past ook binnen onze doelen, namelijk het creëren en behouden van aantrekkelijk werkgeverschap.